Eski Roma'da Krallığın Yıkılması

Rape of Lucretia, ressam Tiziano Vecellio, 1571.

Roma MÖ. 753 - 509 yılları arasında krallıkla yönetilmiştir. İlk kral Romulus'tan son kral Tarquinius Superbus'a kadar yedi tane Roma kralının ismini biliyoruz. Bunlardan son üçü (Tarquinius Priscus, Servius Tullius ve Tarquinius Superbus) Etrüsk kökenliydi. Etrüskler bir asırdan biraz fazla bir süre Roma'da hakim oldular. 

Son kral Lucius Tarquinius Superbus (kibirli) kaynaklarda zorba ve zalim bir kral olarak tasvir edilmiştir. Egemenlik süresi boyunca (MÖ. 535 - 510) kimi isterse idam ettirmiş ya da mallarına ve paralarına el koymuş; patriciilerin (soylu ve zengin Romalılar) sayısını azaltmış, kendinden önceki kral Servius Tullius'u destekleyenleri öldürtmüş ve hoşlanmadığı herkese savaş ilan etmiştir. Tarquinius Superbus öylesine sevilmeyen bir kişiydi ki, bir sürü korumayla dolaşırdı. Halkını korkuyla yönettiği için bir kraldan ziyade bir tiran, yani bir despottu. Genellikle krallar sevilen yöneticiler olduklarından kendi halkları tarafından korunur; fakat tiranların kendilerini halktan korumak için özel korumaları vardır. Tarquinius görünürde bir kraldı, ancak baskıcı yönetim biçimiyle bir tirana dönüşmüştü.

Romalılar Tarquinius'un oğlu Sextus'un Romalı soylu ve evli bir kadın olan Lucretia'ya tecavüzüne kadar Tarquinius'un yönetimine bir şekilde katlanmışlardı. Sextus, Lucretia'ya cinsel tacizde bulundu. Kadın karşı koyunca onu ve bir kölesini öldürmekle tehdit etti ve ikisini zina yaparken yakaladığını ileri süreceğini söyledi. Bunun üzerine Lucretia boyun eğdi. Ancak yaşadıklarını eşi ve babasına anlattıktan sonra bu utançla yaşayamayacağını söylerek intihar etti. Bu trajik olay kısa sürede bir halk ayaklanmasına dönüştü. Lucretia'nın eşi Collatinus ve kardeşi Lucius Iunius Brutus bu hareketin önderi oldular ve halkı Tarquinius iktidarına karşı ayaklandırdılar. Neticede Tarquinius Superbus'u Roma'dan kovdular. Ardından krallık lağvedilerek cumhuriyet ilan edildi ve Lucretia'nın eşi ve kardeşi cumhuriyetin (Res Publica) ilk consul'leri (konsül) oldular (MÖ. 509). 

Roma'daki bu değişimi yalnızca Lucretia hadisesine bağlamak doğru değildir. Bu olay zaten varolan Tarquinius Superbus karşıtlığını doruğa ulaştırmıştır. Asıl sebep Romalıların Etrüsk hakimiyetinden kurtulmak ve tiranlık halini almış krallık rejimini sona erdirmek istemeleridir. Bundan sonra Roma'da kral anlamına gelen "rex" kelimesi en fazla nefret edilen kelime olmuş, Romalılar siyasi özgürlüklerine önem verip bir daha tek adamın egemenliği altında yaşamamaya yemin etmişlerdir. Iulius Caesar'ın öldürülmesi de kral olma niyeti taşıyanlara Romalıların asırlardır biriktirdikleri öfkenin bir dışa vurumudur. Caesar suikastinin aktörlerinden Marcus Iunius Brutus da aynı aileden geldiği Lucius Iunius Brutus'un izinden giderek tiranlığa yeltenenlerden Roma'yı korumak istemiştir. 

Roma'da yeni kurulan rejimin adı cumhuriyettir ancak yönetimde esasen halk değil Tarquinius ile sürekli çekişme yaşayan patriciiler etkindir. Yani Roma'da iktidar bir nevi kraldan soylu ve zengin bir aristokrat topluluğu olan Senatus'a (Senato) geçmiştir. Tarquinius ise geri dönebilmek için bir başka Etrüsk olan Clusium kralı Lars Porsenna'nın desteğini alsa da Roma'da krallığı tekrar ele geçirememiş ve MÖ. 495 yılına gelindiğinde Campania'daki Cumae şehrinde sürgünde ölmüştür.

KAYNAKLAR

Baker, S. (2015). Eski Roma, (çev. Ekin Duru), İstanbul: Say Yayınları.

Jones, P. (2019). Geldim Gördüm Yendim: Romalılar, (çev. Funda Sezer), İstanbul: Say Yayınları.